1890 kum thawk in 1943 kum tiang Mirang cozah nih Lai ram an rak uk lio ah hin ramuk le khuabawi uknak phung le lam in an rak kan uk. Cozah nih rian le a dangdang tinco awk a um tikah ramuk le khuaibawi fale nih a tam bik an rak tin co tawn. Sianginn bawda umnak zonh a dang tein an sakpiak hna.
Ramuk le khuaibawi hna nih khuami hna kha kum fatin sakhua le rawlrel an khawlh tawn hna. Kuli an phorhter hna, an duhmi thil poah a lak in an lakpiak hna lengah vokkeuh le arkeuh zong an rak khawlh hna.
Hi ti su caah Laimi ramuk le khuabawi uknak phung le lam hna kha an lung a tling ti lo. 1934 kum ah Vomtu khuami Pu Vom Tu Maung nih Mindat peng, Yaw tiva pawng Wa-re khua ah mi zapi pumhnak a rak tuahpi hna i atanglei bichahnak phun 9 an rak tuah.
1. Ramuk bawu uknak phung le lam vialte hrawhpiak ding. 2. Lai ram ah Kaw ca cawnnak tuahpiak tthan ding. 3. Lai ram ah Mirang uknak phung le lam vialte hrawhpiak dih i Laimi nih upadi thar i suai ding. 4. Lai ram hi ram dang he thleidan i uknak phung le lam hi hrawh ding. 5. Kawl ram hi luatnak a hmuh cangka tein Lai ram zong luatnak pek ve ding. 6. Kawl ram uknak bantuk i uk ve ding. 7. Biaknak le hnahnawhtertu uknak phung hlonh ding. 8. Lai ram tthanchonak rianrang in ser ding. 9. Kawl ram chungah duhduh in khualtlawnnak nawl pek ding.
A cunglei an chahmi phun 9 cu Magwe Mangki Mr. Cracken sinah an kuat. Asinain Mr. Cracken nih an ca cu a hlonhpiak hna caah minung 900 renglo an rak au. Cu ti an au ruangah cun Pu Vom Tu Maung le a hawile 8 hna cu palik nih an tlaih hna i thong ah an thlak hna. Hakha thong an phak tikah rawl ei duh loin an um caah an hnar in cawhnuk an rak rawnh hna.
1946 October thla ah Hriangkhan khua ah ramuk bawi uknak phung le lam duh lonak ah pumhnak an tuah i minung 700 renglo an kai. Cu pumhnak i an bia chahmi hna cu.
1. Man loin Ramuk bawi kuli phorh ti lo ding. 2. Cozah thingon le Bangla sak ti lo ding. 3. Sakhua le rawlrel pek ti lo ding. 4. Alak in inn sakpiak ti lo ding. 5. Ramuk bawi khual atlawn ah sapherh, zu, rawl lr arti alak in pek ti lo ding. 6. Ram nga pek ti lo ding, Lo thlawhpiak ti lo ding. 7. Cozah caah rawl phorhpiak ti lo ding. 8. Cozah nih ramuk bawu lahkhah pek ding. 9. Ramuk bawi nih uknak le biaceihnak nawl ngeih ti lo ding.
An bia chahmi cu Hakha vuanthok le Falam zipeng zung ah an pek hna. Cu ruangah cun meithal vialte an kholh dih lengah hruaitu upa vialte thong ah an thlak dih hna. Thong chung cun an thlah tthan hna i ramuk bawi i an rian cu a hlannak fak deuh in an rak ttuanter tthan hna.
Bogyoke Aung San hruainak thawng in Kawl ram cu Mirang cozah kut in luatnak hal arak si. Mirang cozah nih tlang cung a ummi vialte hmunkhat ah i uk dingin ''TLANGCUNG UKNAK'' (Frontier Areas Administration) tiah uknak phunglam an rak tuah.
Kawl ram cu Mirang kut in 1948 ni 4 ah luatnak kan hmuh. Sihmanhsehlaw ramuk le khuabawi uknak phung cu an hlo rih lo. Cu a si caah Cozah nih Hlathlaitu Komisin an hun thlah hna. Kawl ram Tamadah hmasa bik Saw Swe Teih, Lai Vuanci hmamsa bik Pu Vum Tu Maung le Komisin upa hna cu 1948 February ni 19 ah Falam an phan. Cu hna he i ton awkah Falam Zipeng Thein Maung nih Laimi upa vialte a rak kawh dih hna. 1948 February ni 20 ah pumhnak an tuah i minung thongnga renglo hna hlaknak in,'' Ramuk le Khuabawi uknak phung kan duh lo,'' tiah an rak chah. Cucaah Laimi hruaitu upa vialte nih bia an chah ni February ni 20 cu ''LAIMI PHUN NI'' tiah kan ti.
Hi ca hi' ''Lai Ca Cawnnak, Tang Li'' ca chungin lakmi a si.
Comments